ตรรกะในสำนวนไทย วัชระ ปานเอี่ยม เขียน
ตรรกะในสำนวนไทย วัชระ ปานเอี่ยม เขียน
อาจเป็นเพราะว่าคนไทยเป็นคนเจ้าบทเจ้ากลอนมาแต่แรก
จึงได้เกิดสำนวนที่คล้องจอง จำง่ายและมีความหมายดีๆ
ซ่อนเอาไว้มากมาย
ถ้าใครเคยได้เสวนากับคนเฒ่าคนแก่ที่เคยเป็นครูภาษาไทย
หรือศิลปินพื้นบ้านมาบ้าง
เชื่อได้ว่าท่านเหล่านั้นจะต้องพูดจาด้วยสำนวนไทยให้ได้ฟังกันน้ำไหลไฟดับแน่
ผมเองก็ลองหยิบปทานุกรมนักเรียน ฉบับปรับปรุงใหม่
ของอาจารย์เปลื้อง ณ นคร มาเปิดดูท้ายๆ เล่ม
พบว่ามีการรวบรวมสำนวนไทยพร้อมความหมายอธิบายไว้
หลายคำพวกเราก็ยังใช้พูดกันอยู่ เช่น กิ่งทองใบหยก
กาคาบพริกฯ แต่ก็มีหลายคำที่พ้นยุค หรือยืดยาวเกินไป
เลยไม่ค่อยมีใครนิยมใช้กัน อย่างเช่น
เอากุ้งฝอยไปตกปลากะพง มีความหมายว่า
ลงทุนน้อยแต่หวังผลกำไรมาก ปัจจุบันใช้ว่า
จับเสือมือเปล่า ซึ่งสั้นกว่า และมีความหมายใกล้เคียงกัน
หรือ ตาเฟื้องตาสลึง คำนี้ก็ไม่ฮิตเหมือนกับคำว่า
เล่นหูเล่นตา ซึ่งมีความหมายเหมือนกัน
ทีนี้ลองมาคิดกันเล่นๆ ถึงความหมายของสำนวนไทยที่คุ้นๆ
กันดู
สมัยเป็นนักเรียนยุคกระโปรงบาน กางเกงขาสั้น
เหล่าบรรดาพ่อ แม่ ผู้ปกครองทั้งหลาย
มักจะเตือนลูกหลานว่า อย่าริรักในวัยเรียน
พวกผู้หญิงส่วนใหญ่ก็จะยอมรับอย่างเงียบๆ
ผิดกับพวกทะโมนฝ่ายชาย ที่ยิ่งห้ามเหมือนยิ่งยุ
จนต้องเอาเรื่องการเรียนมาเป็นข้ออ้าง
สตรีคือศัตรูในการเรียน
เออ...เจอสำนวนนี้เข้าไปหายซ่าไปพักใหญ่
เพราะกลัวว่าไปจีบสาวแล้วจะสอบตก
แต่ไม่นานก็กลับมาซ่าใหม่อีกครั้ง
พร้อมกับสำนวนต่อท้ายอันเก่าว่า ศัตรูคือยาชูกำลัง
ตามหลักตรรกศาสตร์ก็คือ ถ้าสตรีคือศัตรู และ
ศัตรูคือยาชูกำลัง เพราะฉะนั้น
สตรีก็ต้องเป็นยาชูกำลังไปด้วย... ถูกไหมล่ะ?
หวานเป็นลม ขมเป็นยา สำนวนนี้เด็กๆ
จะได้ยินบ่อยเวลาถูกพ่อแม่คะยั้นคะยอให้กินผัก
หรือกินยาขมๆ ความหมายก็คือ
ของที่มีรสหวานมักจะไม่มีประโยชน์ สู้ของขมไม่ได้
จะมีสรรพคุณทางยาเจืออยู่ แต่พอถึงหน้ามะม่วงเด็กๆ
ก็จะเฮกันไปสอยมะม่วงมากินกันมีทั้งลูกอ่อนๆ ดิบๆ
ผู้ใหญ่เห็นเข้าก็มักจะเตือนเด็กๆ ว่าให้
อดเปรี้ยวไว้กินหวาน
จะดีกว่า....เอ...แล้วมันยังไงแน่หว่า
ถ้าหวานมันเป็นลมจริงๆ ยังงั้น
มันก็จะต้องเป็นอดเปรี้ยวเอาไว้กินลม ใช่ไหม?
ช้าๆ ได้พร้าเล่มงาม กับ ตีเหล็กตอนร้อน ผมงงกับ 2
สำนวนนี้มากเลย ตกลงจะเอายังไงกันแน่?
ให้ช้าหรือให้รีบกันแน่
หรือว่าทั้งพร้าและเหล็กเป็นของแข็งเลยลังเล
ถ้าเป็นของเหลวจึงจะมั่นใจขึ้น อย่าง น้ำขึ้นให้รีบตัก
อะไรอย่างนี้หรือเปล่าเอ่ย...ไม่แน่ใจเหมือนกัน
เคยได้ยินสำนวนที่ว่า ปลาหมอตายเพราะปาก ไหม ทั้งๆ
ที่ตอนเรียนหนังสือมาครูบาอาจารย์ก็ย้ำนักย้ำหนาว่า
ปากเป็นเอก เลขเป็นโท สรุปว่าจะเอาอันไหนดีครับ
ช่วยแนะหน่อยเหอะ นึกว่าสงสาร เด็กตาดำๆ
ที่เป็นคนกล้าหาญไม่กลัวอะไรเลยเพราะเท่าที่รู้มา คน
ขี้ขลาด เท่านั้นที่จะ ตาขาว... รึไง?
ตอนเรียนชีววิทยา
เคยรู้มาว่าสัตว์ปีกกับสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมเป็นสิ่งที่มีชีวิตคนละสปีชี่ส์
แต่พอมาเจอสำนวนที่ว่า หมูไปไก่มา กับ ยื่นหมูยื่นแมว
ก็เลยต้องลบความรู้เดิมๆ ทิ้งไปก่อน
และเพื่อตีความให้ถูกต้องสมการที่ถูกต้อง
น่าจะเป็นดังนี้
ถ้า หมู = ไก่ จากหมูไปไก่มา
และ หมู = แมว จากยื่นหมูยื่นแมว
ดังนั้น ไก่ = แมว ซ.ต.พ.
สำนวนจากวรรณคดีไทยที่ผมชื่นชอบอีกเรื่องหนึ่งคือ
พระอภัยมณี เรื่องที่พระเอกของเรื่องฟาดดะไม่เลือกว่าคน
ยักษ์ หรือ เงือกนั่นแหละ มีอยู่ตอนหนึ่ง
หลังจากฤๅษีขี่รุ้งพุ่งออกมาสั่งสอนสุดสาครว่า
รู้อะไรก็ไม่สู้รู้วิชา รู้รักษาตัวรอดเป็นยอดดี
สำนวนนี้แหละที่สร้างกำลังใจใฝ่เรียนให้กับเด็กๆ แถมด้วย
รู้ไว้ใช่ว่า ใส่บ่าแบกหาม อันหมายถึงความรู้ทั่วๆ ไป
เรียนเอาไว้ก็ไม่หนักหนาอะไร
ซึ่งตรงข้ามกับ รู้อะไรให้กระจ่างสักอย่างเดียว
แต่ให้เชี่ยวชาญเถิดจะเกิดผล... เอ ชักแหม่งๆ แฮะ
แต่พอมาเจอ รู้มากยากนาน กับ ความรู้ท่วมหัวเอาตัวไม่รอด
เข้าอีก ทีนี้ชัดเลย งงจนบรรลุไปเลย
มิน่าถึงเกิดสำนวนท้ายสิบล้อขึ้นมาที่ว่า เรียนไปก็มั่ว
มีผัวดีกว่า
พูดถึงเรื่องผัวๆ เมียๆ
ก็เลยนึกถึงเรื่องราวคดีดังที่เป็นข่าวหนังสือพิมพ์หน้า
1 เมื่อ 2 เดือนที่ผ่านมา
จำเรื่องชายสูงวัยกับเด็กนักเรียนหญิง 4-5 คน ได้ไหมล่ะ
เข้าตำรา โคแก่ชอบกินหญ้าอ่อน เป๊ะเลย
ใจหนึ่งก็อยากจะเชื่อนะ แต่ถ้ามองอีกมุมหนึ่ง
โบราณเขาก็เตือนเอาไว้ว่า อย่าข่มเขาโคขืนให้กินหญ้า
โดยรูปเหตุการณ์แล้ว
โคแก่ตัวนี้อาจถูกบังคับอย่างหนักก็ได้
เพราะเสียเวลาเคี้ยวหญ้าอ่อน 4-5 ต้นไปทั้งสิ้นเพียง 3
นาที ก็หมดแรงนอนแผ่ซะแล้ว น่าสงสารเสียจริง
ในกรณีนี้สำนวนไทยบางสำนวนเช่น ไก่เห็นตี..นงู งูเห็นนมไก่ (ขอวงเล็บหน่อยนะคะ ต้นฉบับเขาเขียนติดกัน แต่พี่ไทละมุงมอกว่าไม่สุภาพ เลยต้องใส่ .. คั่นกลาง)
ก็ไม่น่านำมาใช้
เพราะอาจเกิดความคิดสัปดนขึ้นมาปัจจุบันทันด่วนได้
คืออาจจะคิดว่าฝ่ายชายเป็นเฒ่าหัวงูเอ๊ย...เป็นงู
แล้วฝ่ายหญิงที่เป็นเด็กไซด์ไลน์
เอ๊ย...เด็กนักเรียนเป็นไก่ แล้วเห็นอะไรต่อมิอะไรกัน
อันนี้ไม่ดี ไม่ขอแนะนำ
อันที่จริงสำนวนไทยทุกสำนวนมีค่า
มีความหมายชวนให้สะดุดคิดทั้งนั้น
ยิ่งถ้าใช้ให้ถูกกาลเทศะด้วยแล้ว
นอกจากจะได้รับการยกย่องว่าเป็นผู้ที่มีคารมคมคาย
รู้จักคิดเปรียบเปรยให้ผู้ฟังเข้าใจได้ลึกซึ้ง
ยังถือว่าเป็นการอนุรักษ์ภาษาไทยอีกทางหนึ่งด้วย
คงต้องยกประโยชน์ให้กับคนในสมัยที่ผ่านมา
ที่บรรจงปั้นแต่งสำนวนไทย ให้ลูกหลานได้ใช้กัน
อย่างนี้คงต้องบอกว่า เดินตามหลังผู้ใหญ่หมาไม่กัด
แต่...เดี๋ยวนะ อย่าเดินใกล้ผู้ใหญ่มากเกินไปก็แล้วกัน
เดินทิ้งช่วงไว้สักนิดจะปลอดภัยกว่า
ยิ่งถ้าใกล้ขนาดอยู่ในเครื่องบินลำเดียวกันน่าจะห่างออกมาอีกหน่อย
หรือจะเปลี่ยนเที่ยวบินไปเลยก็ยิ่งดี
โดนหมากัดยังดีกว่าโดนระเบิดตั้งเยอะ....ว่ามั้ย?
โดยคุณ : ต้นหอมเอามาแปะ - [ 23 มี.ค. 2544 , 10:29:39 น. ] โดยคุณ :
เฌอ เก็บมาฝากจากไทมุง - [11:58:44 23 มี.ค. 2544] |
โดยคุณ
:เด็กเทพ - ICQ:
1452[20:58:35 13 ธ.ค. 2550]
โดยคุณ
:LeeDongHuk_2 - ICQ:
5555555[13:11:54 1 ก.พ. 2552]
โดยคุณ
: - [9:47:29 23 ก.พ. 2552]